จังหวัดน่านเดินทางเข้าศึกษาดูงานเชื่อมโยงเครือข่ายเมืองสร้างสรรค์

คณะผู้แทนจังหวัดน่านนำโดยนางวิไลวรรณ บุดาสา รองผู้ว่าราชการจังหวัดน่าน และผู้แทนองค์การบริหารส่วนจังหวัดน่าน พร้อมคณะทำงานขับเคลื่อนเมืองน่านสู่การเป็นสมาชิกเครือข่ายเมืองสร้างสรรค์ และ ดร.ชุมพล มุสิกานนท์ รองผู้อำนวยการ อพท., พันเอก นาวิน ปรีชาพณิชยกุล ผู้จัดการ อพท.น่าน และ สุโขทัย, และ ดร.พิมลพรรณ สกิดรัมย์ ผู้อำนวยการวิทยาลัยชุมชน ผู้ประสานงานหลัก ของจังหวัดน่าน เดินทางเข้าศึกษาดูงานและแลกเปลี่ยนเรียนรู้เชื่อมโยงเครือข่ายเมืองสร้างสรรค์ด้านงานเครื่องปั้นดินเผา ณ พิพิธภัณฑ์ Tamba Traditional Craft Park จังหวัดเฮียวโกะ ประเทศญี่ปุ่น

การไปเยือนครั้งนี้มีเป้าหมายเพื่อเห็นของจริงจากเมืองตัวอย่างในเครือข่าย UCCN สาขา Crafts & Folk Art และ เพื่อรับฟังแนวทางการขับเคลื่อนเมืองสร้างสรรค์ รวมถึงข้อแนะนำในการพัฒนาเมืองให้สอดคล้องกับกรอบของยูเนสโก และแปลงบทเรียนเป็นแนวทางปฏิบัติที่จับต้องได้สำหรับน่าน

Tamba-Sasayama เป็นสมาชิกเครือข่ายเมืองสร้างสรรค์ยูเนสโกตั้งแต่ปี 2015 และมี “Tanba-yaki”กลุ่มเตาเผาโบราณทันบะ หนึ่งในกลุ่ม “Six Ancient Kilns” คือ การรวมกลุ่มของแหล่งผลิตเครื่องปั้นดินเผาที่เก่าแก่ที่สุดและสำคัญที่สุดของญี่ปุ่น ที่สืบทอดภูมิปัญญามากว่า 800 ปี เมืองนี้พิสูจน์ให้เห็นว่าความรู้ดั้งเดิมสามารถยกระดับเศรษฐกิจฐานรากและการท่องเที่ยวเชิงหัตถกรรมได้อย่างเป็นรูปธรรม จากการแลกเปลี่ยน น่านได้รับทราบแนวทางปฏิบัติสำคัญ เช่น การสร้างความผูกพันกับชุมชนช่าง การเชื่อมโยงสถาบันการศึกษากับกระบวนการผลิต และการกำหนดตัวชี้วัดที่โปร่งใส สำหรับน่าน แล้วการได้สัมผัสมาตรฐานที่ยูเนสโกคาดหวังตั้งแต่มิติการรักษามรดก การทำงานร่วมกันของภาคส่วนต่าง ๆ ไปจนถึงระบบติดตามผล คือการย่นระยะเรียนรู้และทำให้แผนงานสอดคล้องกรอบสากลตั้งแต่ต้น

หัวใจของ Tamba Traditional Craft Park คือการออกแบบเป็น “อุทยานหัตถกรรมครบวงจร” ที่ใช้งานจริง ภายในพื้นที่เดียวกันมีทั้งพิพิธภัณฑ์และแกลเลอรีที่เล่าเรื่องอย่างเป็นระบบที่ย่าน “Kamamoto Yokocho” พื้นที่รวมผลงานจากราว 50 เตา ร้านอาหารท้องถิ่น และห้องเรียนทำเครื่องปั้นสำหรับผู้มาเยือน ประสบการณ์ทั้งหมดเชื่อมโยงกันเป็นเส้นทาง “ดู เรียน ซื้อ กิน เที่ยว” ที่ไหลลื่น ทำให้คราฟต์ไม่ใช่แค่งานโชว์ แต่เป็นกิจกรรมเศรษฐกิจสร้างสรรค์ที่เกิดรายได้หมุนเวียนทันที

อีกหนึ่งบทเรียนสำคัญคือการอนุรักษ์เทคโนโลยีเตาเผาควบคู่กับนวัตกรรม พื้นที่นี้ยังคงมีเตา “climbing kiln” หรือ “snake kiln” แบบดั้งเดิมที่ใช้งานได้จริง ควบคู่กับเตาบล็อกอิฐรุ่นใหม่อย่าง Heiseigama การดูแลโครงสร้างเก่าที่ “ใช้ได้-เล่าเรื่องได้-ปลอดภัย” สะท้อนวิธีคิดที่ให้คุณค่ามรดกเทคโนโลยี พร้อมปรับให้เข้ากับมาตรฐานสิ่งแวดล้อมและการท่องเที่ยวร่วมสมัย สำหรับน่านซึ่งมีทุนทางวัฒนธรรมและภูมิทัศน์เข้มแข็ง ประเด็นนี้ชี้ทางสู่การพัฒนาแหล่งเรียนรู้เชิงสาธิตถาวรและมาตรฐานความปลอดภัยในชุมชนช่าง

มิติชุมชนคือรากฐานของความยั่งยืนที่หมู่บ้าน Tachikui ในฐานะหมู่บ้านช่าง ทำให้ผู้มาเยือนได้พบสตูดิโอเรียงราย เข้าเวิร์คช็อปสั้นๆ และเป็นแหล่งซื้อผลงานจากช่างโดยตรง กลไกนี้กระจายรายได้สู่ครัวเรือนและสร้างแรงจูงใจให้คนรุ่นใหม่สืบทอดอาชีพ น่านสามารถเทียบเคียงกับคลัสเตอร์ช่างเงิน การทอผ้า เซรามิก และงานไม้ เพื่อออกแบบ “เส้นทางชุมชนช่าง” ที่เชื่อมโยงกันเป็นเครือข่าย เปิดโอกาสให้โรงเรียน มหาวิทยาลัย และนักท่องเที่ยวมีส่วนร่วมผ่านแพ็กเกจ “เรียน ทำ เอากลับบ้าน” ที่ชัดเจน

เหนือชั้นไปกว่านั้น เมืองตัวอย่างแห่งนี้ยังให้บทเรียนเชิงนโยบายที่จับต้องได้จากรายงาน Monitoring ของ UCCN ซึ่งสะท้อนว่าเมืองสมาชิกทำอะไรจริงบ้าง ตั้งแต่การริเริ่มโครงการร่วม ไปจนถึงการเป็นเจ้าภาพคลัสเตอร์ Crafts & Folk Art ข้อมูลเหล่านี้แปลงเป็นกรอบติดตามผลสำหรับน่านได้ทันที เช่น การตั้งชุดตัวชี้วัดผู้ร่วมกิจกรรม รายได้ชุมชน สัดส่วนเยาวชนและสตรีในห่วงโซ่คุณค่า รวมถึงคุณภาพสิ่งแวดล้อมและความปลอดภัยของพื้นที่สาธิต

ท้ายที่สุด จุดแข็งของ Tamba อยู่ที่การเล่าเรื่องเชิงภูมิภาคและการเชื่อมเมืองใหญ่รอบคันไซ-เกียวโต-โอซาก้า ทำให้คราฟต์ท้องถิ่นเข้าถึงผู้คนและตลาดได้กว้างขึ้น น่านสามารถต่อยอดแนวคิดนี้สู่ “เส้นทางคราฟต์ล้านนา–น่าน” ผ่านความร่วมมือกับจังหวัดเพื่อนบ้าน สร้างแพ็กเกจท่องเที่ยวเชิงเรียนรู้ที่ผสานศิลป์ วิถี และภูมิทัศน์ให้เป็นประสบการณ์เดียวกัน การไปดูงานครั้งนี้จึงไม่ใช่เพียงการ “ไปเห็น” แต่คือการ “นำกลับมาใช้” เพื่อยกระดับน่านทั้งระบบตั้งแต่ เส้นทางท่องเที่ยวสร้างสรรค์ ไปจนถึงกลไกนโยบายและตัวชี้วัดที่สอดคล้องมาตรฐานโลกที่มีทิศทางร่วมกันของทั้งภาครัฐ ชุมชน และภาคการศึกษาเอกชนของน่านเอง